Kentlerde yaşayan insanların daha yaşanabilir bir ortam istediğine inanan sosyal bilimci Wolfgang Sachs, sosyal politikaların ekonomik modellere eklenmesi görüşünde. 'Büyük şirketler de birer sosyal aktör ve bu rollerini ciddiye almazlarsa işleri tehlikeye girecek' diyor."
Özgür Gürbüz - Referans Gazetesi / 26 Kasım 2005
İnsanların ekonomik ve ekolojik sorunlarını sormak zorundasınız ve bu da politikanın işidir" diyor Wolfgang Sachs. Roma Kulubü'nün aktif üyelerinden ve Almanya'nın Wuppertal Enstitüsü'nde sürdürülebilirlik ve küreselleşme konuları üzerinde çalışan Sachs, ekonominin politikasızlaştırılmasını en önemli sorunlardan biri olarak görüyor. Küresel ısınma ve ekonomiyle ilgili sorunların çözümü için serbest ticaretin önündeki sınırları kaldırmak yerine ticareti, daha sosyal hedefleri olan bir politikayla değiştirmenin önünde duran engellerin kaldırması gerektiğinin altını çiziyor. Neo-liberal politikaların, politikayı ekonomiden uzaklaştırma yönünde başarılı olduğunu, bunun bazı kültür, yer ve insanların ihtiyaçlarının ekonomi içinde rol almaması anlamına geldiğini belirten Sachs, "son yirmi yıl bize gösterdi ki, bu gerçekçi değil. Ekonomiyi insanların yaşamlarından, kültürlerden ve bölgelerden çıkarıp atamazsınız. İnsanların ekonomik ve ekolojik sorunlarını sormak zorundasınız ve bu da politikanın işidir" dedi. İnsanların bu yüzden yeniden politikayla ilgilenmeye başladığını söyleyen Dr. Sachs, "Giydiğiniz elbiseyi yüzde 90 ucuza almak herkesin hoşuna gitti ama daha sonra bu insanlar fabrikalarının, aldıkları ucuz elbiselerin geldiği yerlere gittiklerini gördüler, kuşkucu olmaya başladılar. Neden doğru politikalarla işlerinin kendi ülkeleri içinde kalmadığını, girişimcilerin yatırım kararı alırken tamamen bağımsız hareket etmelerinin ne kadar doğru olduğunu sorgulamaya başladılar" diyor. Ona göre, bu ekonominin politikalar çerçevesinde yürütülmesi anlamına gelmemeli. Pazar ekonomisinin şekillenmesinde, ekonomik verimlilik dışında değerlerin de değerlendirmeye alınması anlamında algılanmalı. İnsanların her yıl dünyanın yeniden üretebileceği kaynaklardan yüzde 20 daha fazla tükettiği unutulmamalı.
Büyük firmalar da birer "sosyal aktör"
Belirli büyüklüğe gelmiş firmaların "iş yapma" biçimlerinin sosyal faktörler sonucunda değiştiğini öne sürüyor. "Kabul etsinler ya da etmesinler, büyük şirketlerin de bir "sosyal aktör" oldukları apaçık. Ciddiye almazlarsa işlerinin tehlikeye gireceği de öyle. Kısaca önümüzde yıllarda daha güçlü devletler ve daha aydınlanmış şirketler bizi bekliyor. Pazar tek başına sadece ekonomik verimliliği sağlayabilir ama insanların aradığı eşitlik ve sürdürülebilirliği sağlayamaz. Yeni bir döneme giriyoruz, politikaların pazar ekonomisini yönettiği ve biçimlendirdiği bir döneme". Herkesin çokça sorduğu bir soru var. Çevreyi korumanın ve ekonominin birarada barınıp barınamayacağı sorusu. Sachs'ın yanıtı "evet" ama bunun için iş dünyasının bakış açısının değişmesi gerektiğini düşünüyor ve ekliyor:"Son 10 yıl içinde iş dünyası bunu fark etmeye başladı. Su ve enerji gibi kaynakların paha biçilmez olduğunu ve bu kaynakların korunmasının ekonomik bir akıllılık olduğunu. İş dünyası bugün birçok ekonomik fırsatı göremiyor, görmeye zorlanmıyor. On yıl içinde, İstanbul şehri arabayla dolduğunda, daha yavaş giden, daha ekonomik arabalara talep olacağı fırsatını iş dünyası göremiyor. İklim değişikliğine zamanında hazırlanamayan otomotiv sektörü bugün bu yüzden cezalandırılıyor". Konu iklim değişikliğinden açılınca çözümün ne olduğunu sormadan edemiyoruz. Ekonomilerimizin kaynak merkezlerinin değiştirilmesi diye kısaca yanıtlıyor. Sachs, "Önümüzdeki 30-40 yılın takvimi bu. Modern ekonomi olarak adlandırdığımız ekonomik sistem, petrol, gaz ve kömür üzerine kurulu. Bu fosil yakıtlardan güneş temelli kaynaklara geçmemiz gerekiyor. Bunu kim yapacak, işte zor soru bu. Kalburüstü ekonomistler de gözle görülen iklim değişikliğinin farkında. Amerikalılar hariç dünyanın en büyük reasürans birlikleri, iklim değişikliğinin olası maliyetlerini hesaplıyor. Bugün iklim değişikliğinin ekonomik bir gerçeklik olduğu ortaya çıkmış durumda. Petrol endüstrisi de bunu biliyor. Apaçık olan, bu yüzyılda işlerinizi petrole bağlı olarak yürütemeyeceğiniz. Büyük kentlerde yaşayanlar da bugünkü yaşam tarzlarının felaketler, savaşlar doğurmasını istemiyorlar."
İklim değişikliğini ancak yavaşlatabiliriz
Küreselleştirme ve sürdürülebilirlik alanında olduğu kadar iklim değişikliği konusunda da çalışmaları bulunan Dr. Wolfgang Sachs, iklim değişikliğinin başlangıç aşamasında olduğunu ve artık sorunun, onun daha tolere edilebilir bir seviyede tutulup tutulamayacağı olduğunu söylüyor. "Bu yüzyılda ortalama sıcaklık artışının en az 1.5 C'yi bulacağı kesin. Kolaylıkla 2 C olabileceği gibi, 4 veya 6 da olabilir. Bu yüzyılda beklenen aralık bu ve termometrenin nerede duracağı tamamen insan ve ülkelerin uygulayacağı politik gelişmelere bağlı." diyen Sachs, Avrupalı politikacılar tarafından üstünde anlaşılan 2 derece sınırının aşılması halinde olabileceklerin tahmin edilmesinin çok zor olacağına dikkat çekiyor. Bu sınır aşılırsa deniz seviyesinde yükselme, fırtınaların sayısında ve şiddetinde artış gibi beklentiler artacak. Bir iklim olayı diğerini doğuracak ve 2 C sınırı aşıldığında ne olacağını tahmin etmek çok daha zor hale gelecek. Bu durumda Kyoto'nun ne kadar etkili olacağını merak ediyoruz. Kyoto'nun, sınır koyan ve bu sınırlara ulaşmak için ortaya atılmış ilk uluslararası anlaşma olarak başarılı olduğunu düşünüyor ama o da gelişmiş ülkeler için ortaya konulan yüzde 5.2'lik indirimin yeterli olmadığı kanısında. Türkiye'nin Kyoto'ya henüz taraf olmadığını anımsatıyoruz. Gelişmiş ülkeler iklim değişikliğinden daha fazla sorumlu olduğunu ve Türkiye'nin gelişmiş ülkelere "hey, sorumlu sensin, üstüne düşeni yap!" diyeceğini söylüyor ama ekliyor: "Fakat aynı zamanda, Türkiye onların düştüğü hataya düşmemek ve yükselen emisyon oranlarını kabul edilebilir bir seviyeye getirmek de zorunda. Bunu yapmamak ne politik ne de ahlaki olarak doğru olur."
Bu sözleri, ABD'nin protokolü delmek için kullandığı argümana benzediği için açıklamasını istiyoruz. ABD'nin, özellikle en başta giden gelişmekte olan ülkelerin de bu sürece dahil olmaları konusunda haklı olduğunu ama bir çelişki içerisinde olduklarını belirtiyor. "Kyoto öncesi onların da taraf olduğu İklim Değişikliği Çerçeve Anlaşması, gelişmiş ülkelerin önderlik yapması gerektiğini belirtiyordu ve ABD'de buna bilerek taraf oldu" diyor. Çin ve Hindistan gibi ülkeleri sürece dahil etmek de gerçekten büyük sorun. Bunu yapmak istediğinizde yine o en büyük tartışma ortaya çıkacak; karşılığında bu ekonomilerin nelerden vazgeçeceği ya da Çin ve Hindistan gibi ülkelere nelerin önerileceği. Sachs'a göre, Kuzey ya deli gibi "rüşvet" dağıtarak bu ülkelerdeki muhalefeti susturacak ya da kendi ekonomilerini yavaşlatarak Güney'in yaklaşmasına izin verecek. Küresel ısınmadan bahsedince haliyle tüketim alışkanlıklarından ve talep/yapay talep tartışmasından bahsediyoruz. Buradaki sorunu şöyle bir örnekle açıklıyor: "Bu biraz ucuz bir "suçu başkasına atma" oyunu. Otomobil firmaları lüks arazi araçları üretiyor. Bana otomobil isteyenlere "arazi aracı" önermenin doğanın bir kanunu olduğunu söylemeyin. Kimse araba üreticilerini "arazi aracı" üretmeleri için zorlamadı. Onlar üretene kadar hiçbir talep yoktu. Verimliliği arttırılmış, az yakıt harcayan arabalar isteyen tüketicilerle, otomotiv endüstrisine bağımlı olanlar var. Benim gözlemlerim kentlerde yaşayan insanların daha yaşanabilir bir kent istediği yönünde. Çocuklarının bir arabanın altında kalmasını istemiyorlar. Otomobil örneğinden gidelim isterseniz. En azından dünyanın benim geldiğim bölgesi için söyleyebilirim ki, kentler artık arabalar için uygun değil. İnsanlar, kentlerin otobanlar veya yollar için değil, dinlenme alanları, parklar ve evler; kısaca insanlar için olmasına çalışıyorlar."
Wolfgang Sachs kimdir?
1993'den bu yana Almanya'da Wuppertal İklim, Çevre ve Enerji Enstitüsü'nde çalışıyor. 2002 yılından bu yana da aynı yerde küreselleşme ve sürdürülebilirlik projesinin koordinatörlüğünü yürütüyor. İngiltere'deki Schumacher Kolej'i de dahil dünyanın bir çok üniversitesinde Küreselleşme ve Sürdürülebilirlik, Çevre ve Kalkınma konularında dersler veren Sachs, 1993-2001 yıllarında Greenpeace Almanya ofisinin genel direktörlüğünü de yürüttü. Sachs 2002'de Johannesburg'de yapılan Birleşmiş Milletler sürdürülebilir kalkınma zirvesinin Memorandum'unun editörlüğünü yaptı. Pek çok dile çevrilmiş kitapları arasında "Çevre ve İnsan Hakları", "Küreselleşme ve Sürdürülebilirlik", "Gezegen Diyalektiği", "Kuzeyin Yeşillendirilmesi" ve "Adil Gelecek" bulunuyor. Sachs'ın ele aldığı problemlerin başında ise çevrenin toplum ve ekonomi ile ilişkisi geliyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder